Uşak Tarım ve Orman İl Müdürlüğü tarafından düzenlenen Süt Sığırı Yetiştiriciliği Kursta, kursiyerlere verilen rasyon hazırlama eğitiminde yem analiz cihazının da tanıtımı yapıldı. Zafer Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen 2023 Yılı SOGEP kapsamında proje ortağı “Yemler Yapılsın Verimler Arttırılsın Projesi” ile başvuru sahibi Uşak Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliğince 1 Zooteknist/Ziraat Mühendisi istihdamı ile temin edilen yem analiz cihazı ile üreticilerimizin hayvanları için en uygun rasyonda yem hazırlamalarına olanak sağlanacak.
- Rasyon Yem Nedir?
Yem hammaddeleri protein, yağ, nişasta, selüloz, çeşitli vitaminler, mineraller gibi komponentleri içerirler. Bu içeriklerin hayvanlarda hayatını devam ettirme, verim gibi ihtiyaçlarını karşılamak için en uygun maliyette belirli bir denge sağlamaya kısaca yemde rasyon oluşturma denir. Rasyon oluştururken temelde hayvanın tüketeceği kuru madde miktarı baz alınır. Hayvancılıkta yem giderleri en büyük gider kısmını oluşturduğu için en uygun maliyette en yüksek performansı yakalamak rasyonda hedef tutulur.
Ayrıca rasyonda, hayvanın ırkı , yaşam döngüsü içerisindeki dönemi gibi özellikleri de değerlendirme içerisinde tutulur. Ruminant rasyonlarında kesif yem ya da tamamlayıcı yem olarak adlandırdığımız yem ve kaba yem birleştirilerek TMR diye ifade ettiğimiz tam yem rasyonu hazırlanarak besleme yapılır. Kanatlı gibi hayvanların rasyonlarında ise selüloz oranı düşük olan tamamlayıcı yem olarak adlandırılan konsantre yem rasyonu ile besleme yapılır. Rasyon oluşturarak besleme modeli genel olarak NRC ile yapılır. INRA gibi modellerde buna yardımcı olarak kullanılabilir. Rasyon hazırlamaya yardımcı olması için çeşitli programlar kullanılabilmektedir. Bunlar karma yem ve ya TMR (karma yem+kaba yem birlikte şekilde) olarak rasyon hazırlama için farklı formatlarda olabilmektedir. Rasyon Hazırlamada Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Hususlar : Kullanılacak dengelemenin hangi hayvanda, hangi dönemi ile ilgili nasıl hedef değerler tutulacağı belirlenmelidir. Rasyon hazırlanırken genel olarak ham protein , nişasta, ham selüloz, ham kül, ham yağ, metabolik enerji gibi etmenlere dikkat edilerek dengeleme yapılır. Hammaddelerin minimum kullanım ve maksimum kullanım miktarlarına dikkat edilmelidir. Kullanılan hammaddelerin sindirilebilirlik değerleri de dengelemede değerlendirilmelidir.
Hammaddelerin ayrı ayrı kalite kriterlerine uygun olup olmadığına bakılmalıdır. Toplam rasyonun sonunda oluşacak yemin hayvanda iştahlı yenilebilmesi için hammaddelerin ayrı ayrı ve yemdeki yenekliğine dikkat edilmelidir. Hazırlanacak yemdeki protein kaynakları, enerji kaynakları kullanılırken maksimum verimi minimum maliyetle oluşturmak hedef olarak seçilmelidir. Yemde istenilen kriterlerle dengelemeler yapılırken verim için gerekli vitaminler, mineraller, metabolit olarak kullanılacak katkılar ve hangi hayvanın hangi dönemine kullanılacağına göre asitlik düzenleyicilerde değerlendirilmelidir.
Rasyonun enerji durumu değerlendirilirken yağ ve nişasta dengeli şekilde olmalıdır. Nişastanın yüksek olması asidoz riski oluştururken, özellikle ruminantlarda yağın yüksek olması sindirim sistemi sıkıntılarına sebep olabilir. Hazırlanacak yemin hesaplamalarının yanında nasıl ve hangi makinelerle hangi formlarda hazırlanmış olduğu da yemin kalitesine etkir. Örneğin, Toklu için hazırlanan ve diri ya ya kısmi kırımı olan yem, büyükbaş besilerde kullanılırsa sindirim sıkıntısı ile diri atma diyebileceğimiz sindirilmeden dışkı ile atma durumu olur.
Ya da yemin un çok ince formda olması, ruminantlarda asidoza predispoze yapar. Bu ince - kaba formda asidoza predispoze olma kaba yemlerin çok ince olması içinde geçerlidir. Rumen asidozundan sonra metabolik asidoza laminite ya da timpaniye sebep olabileceği bilinmelidir. Özellikle peletlenmeden toz yem yapılacaksa melas, şilempe, vibratol, maserasyon suyu gibi sıvı katkıların az ya da çok kullanımının son üründe meydana getireceği tekstür farklarının kullanımda ve hayvanda yapacağı sıkıntılar değerlendirilmelidir. Kullanılacak hammaddelerin hızlı nişasta, yavaş nişasta değerlerine göre besiye ya da süte hammaddenin yatkınlığı ayrıca toplam değerler bakımından da göz önünde bulundurulmalıdır. Hedeflenen beslemeye göre hazırladığınız yemden tam sonucu alabilmek için kullanacak kişilere nasıl kullanılacağı, hangi oranlarda kullanılacağı gibi bilgilendirmelerde unutulmamalıdır. Kaliteli bir karma yemden yeterli performans almanın temel yolu kaliteli kaba yem ve doğru yem kullanımıdır.
(Kaba yemler tercih edilirken mısır silajı, yonca ya da yonca samanı, fiğ, korunga gibi kaliteli kaba yemler doğru denge ile verilmelidir. Bunların dengesi oluşturulurken içeriklerinden ileri gelen doğal olarak metabolizmaya olan etkileri de gözetilmelidir. Kaliteli kaba yemlerin kalite kriterleri olduğu da unutulmamalıdır.
Örneğin, yonca nemli olmamalı, yonca biçim zamanına göre değerliliğinin olacağı unutulmamalıdır. Mısır silajında küf olmamalı, doğru olgunlaşma için yeterli sıkıştırma yapılması gerektiği bilinmelidir. Besi yemi rasyonu hazırlanırken özellikle besinin dönemi önemlidir. Besi başlangıcında ve besi ortasında karkas gelişimi hedeflenir, besi sonunda ise kuru madde ve bu kuru madde de enerji yoğunlaşarak kilo artışı yapılır. Süt yemlerinde laktasyon dönemi, kuru dönem gözetilerek yem hazırlanmalıdır.
Özellikle laktasyon başlangıcında negatif enerji balansı dikkate alınarak protein ve enerjice zengin yemler hazırlanmalıdır. Meme ödemi oluşmaması için özellikle kuru dönem rasyonlarında tuz değerlerinin çok yüksek olmamasına dikkat edilmelidir. Besi başlangıcında karkas gelişimi için, nisbeten proteini fazla enerjisi daha az , besi sonunda ise proteinin nisbeten düşük enerjisi yüksek yemler oluşturulmalıdır. Besi sonunda yüksek enerji için tercih edilen tahılların asidoza sebebiyet vermemesi için tamponlayıcı katkılar girmek gerekir.
